ACTUEEL

De strijd voor het klimaat kan verbinden of polariseren. De laatste aanpak is electoraal het aantrekkelijkst, maar maakt nodeloos slachtoffers.

Overheden maken fouten. Dat is altijd zo geweest en zal altijd zo blijven. Meer nog, door de dagelijkse aanwas van almaar complexere regelgeving wordt het risico op vergissingen van de overheid steeds groter. De overheden in dit land raken verstrikt in het web van veranderende regels.

Hoewel het hun grondwettelijke plicht is, zijn (burgerlijke) rechters te terughoudend geweest om de overheid op fouten te wijzen. De burgerlijke rechter zag en ziet zich vaak als helper van de overheid. Bovendien zijn de meeste burgerlijke rechters niet thuis in het complexe bestuursrecht. Langzaam komt daar verandering in.

Vlaams minister van Omgeving Zuhal Demir (N-VA) kondigt een onderzoek aan naar de mogelijke beïnvloeding van adviezen van het Agentschap voor Natuur en Bos door de Boerenbond. Bepaalde media nemen dit kritiekloos over. Ze berichten erover als zijn ze het zoveelste schandaal op het spoor. Het kan evenwel geen kwaad even stil te staan bij de manier waarop overheden functioneren.

Overheden, zoals het Agentschap voor Natuur en Bos, verlenen geen adviezen of nemen geen beslissingen via een geautomatiseerd algoritmisch gestuurd systeem. Als de wet ruimte laat voor een beslissing – en dat is vaak het geval – kunnen overheden in vrijheid kiezen uit de alternatieven. Zo’n keuze wordt niet arbitrair gemaakt. Ze moet worden verantwoord in het licht van de algemene beginselen van behoorlijk bestuur.

Motiveringsplicht

Bovendien geldt een formele motiveringsplicht: overheden moeten de motieven en redenen van hun keuze expliciet opnemen in hun advies of hun beslissing. Overheden, zoals het Agentschap voor Natuur en Bos, zijn verplicht rekening te houden met alle relevante feitelijke gegevens. Het is hen niet verboden met de buitenwereld te communiceren. Betrokkenen, bijvoorbeeld landbouwers of hun belangenorganisatie de Boerenbond, kunnen in concrete dossiers relevante informatie aanreiken. Hoewel daarover dinsdag een andere indruk is gewekt, is zo’n werkwijze niet onwettig. De voorwaarde is dat het transparant gebeurt en dat de eventueel gewijzigde keuzes op een adequate en draagkrachtige manier worden verantwoord. Het is dus mogelijk dat een negatief advies een positief advies wordt.

De werking van de overheid is complex. Het is nodig dat ze kritisch benaderd wordt. Als een overheid fouten maakt en schade veroorzaakt, moet ze daarvoor opdraaien. Wat geldt voor ons, geldt ook voor de overheid. Dat heeft het Hof van Cassatie honderd jaar geleden al beslist. Daartegenover staat dat een overheid recht heeft op een begin van geloofwaardigheid. Ook hier geldt – mutatis mutandis – dat men onschuldig is tot het tegendeel is bewezen (een principe dat de meeste media overigens niet kennen).

Aangezien overheden alleen maar functioneren met overheidsgeld en uitsluitend het algemeen belang mogen nastreven, mag en moet van hen een absolute correctheid worden verwacht. Ongebreideld beschuldigingen en verwijten uiten mag dan electorale winst opleveren, uiteindelijk schaadt het de instellingen. Ambtenaren, die door regeldwang en werklast onder druk staan, slaan in een kramp. Ze raken gedemotiveerd en worden angstig om creatieve, op de realiteit afgestemde beslissingen te nemen. Het leidt geen twijfel dat lobbyisten politici en ambtenaren proberen te beïnvloeden op manieren die het daglicht schuwen. Daaraan moet een einde komen. Maar het Agentschap Natuur en Bos en de Boerenbond onder de bus duwen omdat ze met elkaar communiceren is toxisch.

Mantra

De mantra van het klimaat lijkt vandaag alles te legitimeren. Eigendomsrechten en exploitaties gaan op de schop, in naam van het klimaat. De groep die hierdoor wordt beschadigd is klein en daarom electoraal verwaarloosbaar vergeleken met de groep die men op de hand krijgt.

Uiteraard verandert het klimaat en dragen wij allemaal een verantwoordelijkheid. Het klopt dat een bepaalde manier van landbouw bedrijven jarenlang schade heeft berokkend aan de natuur, maar daarvan zijn de meeste landbouwers en de Boerenbond zich vandaag bewust. Iedereen weet het en is bereid iets te veranderen.

Boeren, ambtenaren en belangenorganisaties wegzetten als halve misdadigers kan misschien stemmen opleveren, maar het klimaat zal er niet mee gediend zijn.