ACTUEEL

Hoewel de Vlaamse overheid jaarlijks tienduizenden euro’s besteedt aan juridische bijstand, is nog voor de start van het openbaar onderzoek over de boskaart (waarbij burgers kunnen inkijken welke bossen met een andere ruimtelijke invulling worden beschermd, red.) gebleken dat het systeem onwettig is.

De Vlaamse regering was al op 2 mei 2017 formeel in gebreke gesteld wegens de manifeste onregelmatigheid van het initiatief. Maar terwijl heldere juridische argumenten (zoals wel vaker) niet konden overtuigen, konden de media dat (voorlopig) wel.

Projecten die zich al in een erg vergevorderd stadium bevonden, werden – ook na financiële investeringen van de betrokkenen en deelengagementen van de betrokken overheden – plots bevroren. Een dialoog was niet mogelijk. Iedereen kreeg hetzelfde antwoord: ‘Dien uw bezwaren of opmerkingen in en we zullen ze onderzoeken’. Bewust of onbewust maakte de overheid er abstractie van dat de omstreden boskaart al van bij de start van het openbaar onderzoek in werking was getreden en de getroffen gronden vanaf dat ogenblik niet meer konden worden ontwikkeld.

Betonstop

De ontwerpkaart met de ‘meest kwetsbare waardevolle bossen’ (MKWB) is niet meer dan een voorschot op de fameuze betonstop. Al zal de regering dat ontkennen. Door het MKWB-systeem zouden de geviseerde gronden hun waarde verliezen en niet meer in aanmerking komen voor een compensatie bij de betonstop: gronden die al onbebouwbaar zijn, zouden in een ruilsysteem niet meer meetellen en niet meer moeten worden vergoed als bouwgrond. De overheden denken dus op heel lange termijn en plaatsen eigenaars voor voldongen feiten.

Het valt ook op dat de boskaart nogal wat gronden trof waarvan de ontwikkeling moeilijk lag voor de lokale overheden (vaak om andere dan ruimtelijke redenen). De beoordeling van het waardevol karakter van het bos erop was bij de haren getrokken. Gespecialiseerde advocatenkantoren werden de voorbije dagen overspoeld met vragen van terecht ontstelde eigenaars om bezwaar in te dienen.

De boskaart gaat echter over veel meer dan de bescherming van bossen en de betonstop – die op relatief weinig weerstand kon rekenen omdat hij in de geesten nog veraf is. De Vlaamse regering heeft al eerder getoond weinig belang te hechten aan het eigendomsrecht. Kijk maar naar het Vlaamse Onteigeningsdecreet, dat normaal op 1 november 2017 in werking treedt. Het breidt de onteigeningsbevoegdheden van lokale overheden onbeperkt uit en veralgemeent de regel van de planologische neutraliteit, een mechanisme dat de onteigeningsvergoeding herleidt tot een fractie van de marktwaarde.

Zelfrealisatie

Het Onteigeningsdecreet lijkt ook een poging om het recht op zelfrealisatie – dat het regeerakkoord van 2014 erkende – aan banden te leggen. Dat recht houdt in dat een eigenaar zich kan verzetten tegen een onteigening door aan te kondigen dat hij het onteigeningsdoel, meestal gebiedsontwikkeling, zelf zal realiseren.

Het decreet mag dan een aantal procedurele problemen oplossen, de inhoudelijke hervormingen zijn erop gericht om het intercommunales nog gemakkelijker te maken erg goedkoop grond te verwerven en nadien tegen marktconforme prijzen te verkopen. Voormalige eigenaars en projectontwikkelaars – die grond moeten kopen aan marktconforme prijzen – kijken dat met lede ogen aan.

Al die maatregelen hebben tot gevolg dat investeren in Vlaamse grond niet meer veilig is. Al wordt het MKWB-fiasco (voorlopig) ingetrokken, de angst zit er diep in bij de geviseerde eigenaars. De vraag rijst welke aanpassingen aan de kaart worden doorgevoerd: zal de procedure worden versterkt en minder vatbaar worden gemaakt voor vernietiging door de Raad van State of zullen niet-waardevolle bossen effectief niet meer worden opgenomen?

De boskaart is een voorbeeld van politiek reactivisme: er wordt eerst gehandeld en dan nagedacht. Bossen zijn belangrijk, maar dat is het eigendomsrecht ook. Het eigendomsrecht verder uithollen zal economische gevolgen hebben voor zowel eigenaars als niet-eigenaars. Ook treft het fiasco van de voorbije week helaas bossen. Zelden zijn eigenaars meer aangemoedigd hun perceel te ontbossen – als er al een bos opstond – dan vandaag.